25. DZIEŃ OKUPACJI środa 6.1.1982 r.

[285 cd.] TEKSTY. # //Maszynopis, A4, na pap. maszynowym przez kopię, 1-stronnie, dość fachowo, w odpowiednim układzie:// Apel Lecha Wałęsy do Narodu Polskiego /wg Biuletynu “Mazowsza”/ // Nie dajmy się złamać. Podejmujmy strajki w wielkich zakładach, w małych stosujmy bierny opór. W razie zastosowania siły przez wojsko postępujmy tak, aby nie doszło do rozlewu krwi. Bądźmy solidarni, pomagajmy sobie wzajemnie, a udowodnimy, że nasz Związek istnieje i działa nadal. / Koła Oporu Społecznego. Ogłoszenie stanu wojennego to wypowiedzenie wojny Narodowi. Władza wypowiedziała wojnę społeczeństwu. Wypowiedziała bezprawnie. Jesteśmy okupowani przez własną armię. To rzadki wypadek w historii każdy z nas jest zagrożony. Każda chwila przynosi niebezpieczeństwa dla Ciebie i Twoich bliskich. Zostaliśmy z dnia na dzień pozbawieni podstawowych ludzkich praw. Nie wolno nam poruszać się po własnym kraju, nie wolno spotykać się ze sobą.

[286] W każdej chwili każdy z nas może być aresztowany i postawiony przed sądem wojennym. Każdy z nas może być pozbawiony prywatnej własności. Wzbroniona jest nawet rozmowa w większym gronie przyjaciół. Nie mamy żadnej możliwości obrony prawnej przed bezprawiem i gwałtem. W naszym kraju zniesiono prawo. / Musimy się bronić, aby nie stać się narodem niewolników. Nie dajmy się podzielić, zastraszyć, otumanić okupacyjną atmosferą. Żołnierze i milicjanci na ulicach to też Polacy. Władza chce ich użyć przeciwko nam, zmuszając do ślepego posłuszeństwa, odcinając od informacji, oszukując. Otwierajmy im oczy. Nie pozwólmy zwyciężyć przemocy. Nie dajmy złamać naszej wielkiej Narodowej Solidarności. Przemoc można zwyciężyć zwykłą ludzką solidarnością. Zakładajmy KOS-y, Koła Oporu Społecznego. Zakładajmy je wszędzie: w osiedlach, domach mieszkalnych, zakładach pracy, szkołach, uczelniach, na wsiach. WSZĘDZIE. / – zbierajmy informacje o aresztowanych i zaginionych / – roztoczmy opiekę nad rodzinami tych, którzy dotknięci są terrorem / – przekazujmy sobie wszelkie informacje – niech żadna maszyna do pisania nie stoi bezczynnie / – gdzie tylko możliwe, stosujmy bierny opór – niech polecenia władz trafiają w próżnię / -, nie dajmy się zatruć szczekaniem propagandy, nie czytajmy ich gazet, nie włączajmy TV / – pomagajmy sobie nawzajem życzliwością / Aby przetrwać czas terroru nie dajmy się zastraszyć. Niech lęk i płynąca z niego niewolnicza uległość nie skazi DUCHA NARODU. / Kraków, 28.12 1981 / Grupa Założycielska KOS NSZZ “S” Region Małopolska / Po przeczytaniu oddaj drugiemu !!! # //Maszynopis:// Twórzmy Koła Oporu Społecznego! / Ogłoszenie stanu wojennego to wypowiedzenie wojny. Władza wypowiedziała wojnę społeczeństwu. // i dalej jak w tekście poprzednim od wiersza 5 od dołu na stronie poprzedniej. Po słowie “WSZĘDZIE” dodano: “Gdziekolwiek jesteś”. Brak miejsca i daty. Podpisano: “Grupa Założycielska KOS NSZZ “Solidarność” Region Mazowsze”.// #
RELACJE internowanych. # Wykładowca wyższej uczelni z Katowic, internowany przed 8 dni w obozie karnym przy jednej z kopalń śląskich: dobre warunki – ciepło, syte jedzenie, 2 razy kąpiel w łaźni, kantyna z możliwością zakupu papierosów /co strażnicy tolerowali/, możliwość wysłania listu do rodziny. # To samo środowisko, przetrzymywany 14 dni w areszcie śledczym w Katowicach w znacznie gor-

[287] szych warunkach. Pomieszczenie piwniczne nieogrzewane. Więzieni nie rozbierali się przez cały czas, otrzymywali po kocu, spali na ławkach. Posiłki: na śniadanie i kolację chleb i czarna kawa, na obiad zupa. # Obaj przesłuchiwani byli kilkakrotnie przez tych samych – mimo różnych miejsc pobytu – funkcjonariuszy. W jednym przypadku pytano niemal wyłącznie o kontakty z przedstawicielami KOR i KPN, w drugim – o działalność “S” i w czasie strajków na uczelniach. Wg oceny zatrzymanych sposób ich traktowania nie zależał od “rangi i wykroczeń”, ale od nadzorujących /służba więzienna lub MO/. Przesłuchujący mieli pod opieką właśnie przedstawicieli kultury i dysponowali kopiami dokumentów obciążających zatrzymanych. #
FAKTY. # Nowa seria plakatów oficjalnych, wyłącznie tekstowych, pojawiła się na wewnętrznych szybach sklepów /prawie wszystkich/: 1/ form. A2, “Rezolucja WRON” – wyjątki dotyczące spraw płac, pracy i spraw socjalnych /niepodpisany tekst/, 2/ form A2, “Stan wojenny” – kilka wyjątków z obwieszczenia o stanie woj. i dekretu o stanie woj. dotyczących nakazów i zakazów oraz kar grożących za ich nieprzestrzeganie, 3/form. A4 “Towarzysze! Członkowie PZPR!” – apel do członków partii o tłumaczenie w swoich środowiskach potrzeby wprowadzenia stanu woj., a także o ich własną aktywność, 4/ form. A2 – tekst demaskujący wrogie siły itp. # Na wieczornej mszy św. na Wawelu katedra i plac przed nią pełne ludzi; mimo mrozu. Kard Macharski wygłaszając kazanie w 3 rocznicę swej sakry biskupiej powiedział, że dostał list-pogróżkę, w której bezimienny nadawca pyta go, czy wie jak zginął Stanisław ze Szczepanowa. Kardynał odpowiada, bez śladu emocji lub gniewu, że św. Stanisław zginął za prawdę, którą głosił i dlatego nie zginął w otchłani dziejów, lecz żyje do dzisiaj w pamięci ludu polskiego jako święty. # Na ul. Sławkowskiej w poprzek obwieszczenia o stanie woj. ręczny napis: Stan wojenny zbrodnią na narodzie. # Duży napis, czarną farbą z aerozolu na domu przy ul. Kanonicznej, ale widoczny z Grodzkiej: 13 grudnia 81 nie! # Pojawiły się nowe plakaty Venus 81 //Jak widać pan Wład. Klimczak jest dobry na każdą porę polityczną.// # Patrole ZOMO są b. rzadkie i tylko 2-osobowe. Rzadko widać też łaziki wojskowe. # Na poczcie głównej wrzuca się listy i kartki nie do

[288] skrzynek, ale w okienku nr 26 do kosza na bieliznę. # Zarządzeniem Ministra Fin. z 29.12.81 wprowadzono karę przy opłacie rejestracyjnej i ubezpieczeniu samochodów osobowych: 5 % opłaty za każdy miesiąc zwłoki.
ZE ŹRÓDEŁ WIARYGODNYCH. # Na Mogilską wzywają studentów z NZS na przesłuchania. Pytają o rektora Kleczkowskiego z AGH i jego stosunek do strajku studenckiego. # Jedna z byłych prawniczek Teatru Słowackiego była przesłuchiwana na MO nt. stosunków w Teatrze. #
LUDZIE MÓWIĄ. # Z Krakowa internowano łącznie 800 osób. # Powołani do służby wojsk. rezerwiści siedzą bezczynnie w koszarach pod Krakowem. Zaopatrzenie w żywność i alkohol dobre. Bywa, że piją patrole wysyłane na ulice miasta. Najbardziej zdeterminowani są poborowi przebywający w wojsku już 3. rok. Przeważa opinia, że jest to najbardziej nieobliczalna grupa w armii. Wśród kadry oficerów zawodowych panuje opinia, że wprowadzenie stanu woj. zapobiegło ingerencji wojsk radzieckich. # Z kół zbliżonych do wysokich czynników wojskowych wiadomo, że w uczelniach, instytutach i ośrodkach naukowych przeprowadzona zostanie znaczna redukcja zatrudnienia. #
OPINIE. # W najbliższych 2 mies. znacznie pogorszy się zaopatrzenie. Dostawy masła pokryją tylko połowę norm kartkowych. Jeszcze mniej będzie tłuszczów zwierzęcych. Już teraz zamyka się wobec braku pasz hodowle drobiu. Papierosy sprzedawane w wolnym handlu będą tylko na kartki. Normy ich sprzedaży będą niższe. Brak butelek spowodowany jest swoistą tezauryzacją wódki, która zaczyna pełnić rolę pieniądza. #
DOWCIP # Z tzw. czarnego humoru: Za 20 lat synek ogląda z tatusiem kino starych filmów. Idzie “Człowiek z żelaza”. Synek pyta: Tatuś, a co to jest Wałęsa? #
PRASA. # TL. – We wrocławskim Dolmelu z chętnych, życzliwych ludziom, doświadczonych – utworzono komisję socjalną. Luka po działalności związkowej została wypełniona. Odbyło się to nie bez inicjatywy partyjnej. Pora już, by takie działania stały się regułą powszechną. //Zwraca uwagę bezosobowa forma “utworzono”,

[289] odbyło się, stało się.// – Tekst wystąpienia Rakowskiego w dn. 23.12.81 podczas spotkania Jaruzelskiego z naukowcami. – Komentarz nt. Rurarza: renegat, zdrajca, cynik najgorszego rzędu, łgarz, pan eks-ambasador itp. # Gaz. Młodych z 6-7.1.82: Komentuje wystąpienie Rakowskiego z TL i upomina się: Nie wszyscy inteligenci dali się zwariować. Gdy szalał Bratkowski, inni dziennikarze występowali przeciwko niemu, gdy “hunwejbini” z “S” i NZS montowali strajki, młodzi eksperci z ZSMP redagowali sensowne programy //czy oni kiedykolwiek robili cokolwiek innego?//. Pozostaje jednak faktem, że spora grupa intelektualistów skompromitowała się polityczną ignorancją i lawiranctwem. Docent i ambasador Rurarz, telewizyjny piewca “jedynie słusznej linii partii z roku 1980” jest najbardziej kłującym w oczy przykładem. Zresztą już są tacy, którzy po 13.12. ochoczo pobiegli do instancji partyjnych, by zapytać uprzejmie, “czy nie można odebrać pochopnie oddanej legitymacji PZPR”. # GDE. – Z powodu odwilży i deszczów nagle popłynęły wody górskie. W województwie nie ma jednak praktycznie zagrożenia powodziowego. – Także i tu opublikowano tekst przem. Rakowskiego. # Gaz. Pomorska. – Na 1 stronie podaje telewizyjne wystąpienie z wczorajszego dtv marsz. Roli-Żymirskiego popierające WRON. # Wywiad przedrukowany za łódzkim “Głosem Robotniczym” z piłkarzem Zbigniewem Bońkiem z Widzewa, który 8-19.12 przebywał we Włoszech wraz z żoną i powrócił do Polski. #
POLSKIE RADIO. # Pracownik banku, doradca finansowy “S” we Wrocławiu pobrał 3.12.81 80 mln zł gotówką z konta ZR “S” i zniknął. – Oficerowie wyjaśniają na spotkaniach z młodzieżą w szkołach wiele spraw: przyczyny stanu woj., obowiązki stojące w związku z tym przed młodym pokoleniem itp. Podobna tematyka jest omawiana z nauczycielami na posiedzeniach rad pedagogicznych. – Komentarz aktualny Ewy Łuszczuk opisujący rozkosze stanu woj., stopniowy powrót do normalnego życia itd. //Po prostu nowa Wanda Odolska.// – Z Krakowa mówi Wiesław Molik: w HiL przekroczono dobowe plany produkcji. – Górnicy osiągnęli wczoraj najlepszy wynik od kilku miesięcy – 625.196 ton węgla //coraz lepiej//. – W woj. poznańskim przewiduje się na rok bieżący dynamiczny rozwój budownictwa mieszkaniowego //znowu “dynamiczny rozwój”?//. – Kolorowe skarpety sprzedaje się w Warszawie tylko kalekom i osobom niepełnosprawnym. W ciągu 2 tygodni

[290] kupiły je tylko 3 osoby ze specjalnymi zezwoleniami. Sprzedawano dla nich także papier toaletowy, ciepłą bieliznę i buty. //Przykład nonsensów wywoływanych w różnych punktach życia przy “ręcznym sterowaniu” wszystkim rzez władzę centralną.// – W woj. katowickim zezwolono na częściowe wszczęcie działalności instytucji artystycznych. – W woj. chełmskim za nielegalne pędzenie bimbru skazano kogoś na 2,5 roku więzienia i 35 tys. zł grzywny. – Kadafi: witam z radością normalizację sytuacji w Polsce. – Z Moskwy mówi Czesław Berenda nt. sankcji wobec Polski i ZSRR. #
TVP. # DTV. – //W pełni króluje język produkcyjny:// Nasilający się rytm produkcji, systematyczny wzrost wydajności pracy w zakładach produkcyjnych, rafineria osiągnęła już przeciętny zeszłoroczny poziom, pierwsze w tym roku zamówienie eksportowe, mamy pełne zabezpieczenie stanowisk pracy, prace biegną rytmicznie, pełne zatrudnienie, planuje się dalsze zwiększenie produkcji itd. – Przemieszczenie kadr pracowniczych jest warunkiem reformy gospodarczej. Największe kłopoty są z kadrą inżynieryjno-techniczną, ze zjednoczeń, które się likwiduje i z przeds. budowlanych, które ograniczają produkcję. – Konieczność konsolidacji szeregów partii dla przezwyciężenia kryzysu. W woj. częstochowskim działa 7 rejonowych ośrodków pracy partyjnej. Egzekutywa KW skierowała list do członków wzywający do wspierania działalności wojska. W jeleniogórski nagrywa się specjalne audycje na kasetach. – We Wrocławiu działacz “S” Pinior podjął przed 13.12 80 mln zł na czek podpisany przez Frasyniuka. – Święto Trzech Króli. W W-wie odbyła się msza z udziałem prymasa Glempa. Wspomniano, że wygłosił on homilię //tekstu nie podano wcale ani treści.// //Tekst homilii – patrz DO nr 20 z 9.1.82.// – Do kraju wrócił Marek Brunne – rzecznik prasowy KK “S”. Na lotniku udzielił wywiadu Tad Moszowi z dtv. Brunne był w US dokąd wyjechał 2 dni przed 13.12. na konferencję naukową. //Wywiad z dtv został streszczony przez PAP i xx opublikowany w TL z 8.1.82. Tam, gdzie zachodzi znacząca różnica między wypowiedzią w tv a tekstem z TL, tekst z TL podano w nawiasach. Wiarygodność notatek z dtv jest wysoka, chociaż nie 100-procentowa.// Decyzja o wprowadzeniu stanu woj. była niewątpliwie wielkim szokiem.

[291] Jeżeli chodzi o amerykańską informację, to uległa ona znacznej zmianie. Początkowo były same supozycje, bo informacji nie było. Później zaczęły nadchodzić informacje, co tonację znacznie zmieniło. /TL: Początkowo ton był histeryczny, pisano że zbliża się trzecia wojna światowa./ Potem nastąpiło uspokojenie. /TL: jakby uspokojenie./ Nie mogłem ocenić na ile te informacje są prawdziwe. Nie docierały pewne informacje, tylko bardzo wyrywkowe i to różnymi drogami, najczęściej przez wyjeżdżających z Polski obcokrajowców /TL: informacja była w zasadzie nastawiona na to, żeby ekscytować społeczeństwo, żeby starać się podgrzewać w tym piecu szczególnie w dzienniku telewizyjnym./. B. dobra informacja i jaką sądzę obiektywna jest w NYT /TL: dość obiektywne wiadomości przekazywał NYT/. – Mimo tej histerycznej propagandy nie bał się pan wracać do kraju: – pyta rozmówca. /TL: Nie bał się pan powrotu do kraju i internowania?/ – Nie udawajmy, bałem się, że będę internowany, ale musiałem się na tę próbę zdecydować. Zdecydowałem się na powrót w momencie ogłoszenia stanu wojennego. Byłem umówiony na wywiad z NBC /TL: dziennikarze amerykańskiej stacji telewizyjnej ABC oczekiwali, że były rzecznik prasowy “S” wygłosi dramatyczne przemówienie i zwróci się o azyl polityczny./ Byli rozczarowani /TL: Bardzo rozczarowani./ gdy usłyszeli, że najchętniej wróciłbym następnym samolotem do xx domu. Ale musiałem jechać na konferencję, bo PAN zapłacił mi za to, żebym tam pojechał. Poza sprawami domowymi i krajowymi do powrotu skłoniły mnie 2 sprawy amerykańskie: decyzja o sankcjach ekonomicznych //wobec Polski// i dwie afery z panami ambasadorami. – Mamy nadzieję, że będziemy się jeszcze mogli spotkać: – pyta reporter. – Trudno mi powiedzieć. Przyjeżdżam, jak bym przyjeżdżał do zupełnie nieznanego mi miejsca, muszę się zorientować, jak się tu żyje i pracuje. TL pomija to zdanie./ Nie chciałbym stać się gwiazdą telewizyjną, ale nie mówię, że nie. # III wydanie dtv – dalszy ciąg wywiadu M. Brunne, ^[229] który powiedział m.in., że w KK działy się rzeczy nie do pomyślenia i on przed swoim wyjazdem złożył rezygnację z funkcji rzecznika prasowego na ręce Maruszewskiego. Kiedy dowiedział się w USA o zawieszeniu działalności “S”, od razu podporządkował się tej decyzji i przestał udzielać wywiadów dziennikarzom ame-

[292] rykańskim. # Po dtv Andrzej Kurz ^[230] prowadził dyskusję nt. sytuacji naukowców, twórców kultury i inteligencji w stanie woj. Udział wzięli prof. prof. Ryszka ^[231] /?/, Wiatr ^[232] i Markiewicz. ^[233] #

RADIO ZACHODNIE. # BBC. – Wałęsa odmawia rozmów z rządem. – Z ponad 3 mln członków partii pozostało 1,5 mln. – 1/3 pracowników uczelni w Gdańsku oddała legitymacje. Mówi się, że władze chciały rozwiązać PZPR. Były na ten temat rozmowy w ub. tygodniu. – W trakcie szturmu na Rafinerię w Gdańsku byli ranni, a może i zabici. – Także starszy syn Rakowskiego poprosił o azyl w Hiszpanii. ^[234] # RWE. – Omówiono apel Lecha Wałęsy z biuletynu Mazowsza //Patrz s. 285 niniejszego DO//. – Ambasada amerykańska w W-wie sprawia wrażenie odciętej od świata. Śnieg wokół budynku jest nie odgarnięty. Otaczają go 2 kordony MO. Do ambasady podobno nie wolno się nawet zbliżyć. – W “Pozdrowieniach do kraju” nadano m.in. życzenia “zwycięstwa orła nad wroną”. – Na procesie M. Szczepańskiego ^[235] sala świeci pustkami. A na procesach działaczy “S” sale są pełne. Młodzi ludzie notują zeznania oskarżonych. – Przytoczono zasady konspiracyjnego działania na podstawie nielegalnych materiałów kolportowanych w Polsce, m.in.: Jesteś zawsze z całą załogą, strajkuje cała załoga, w razie przesłuchania nic nie wiesz, nikogo nie znasz, twoim wrogiem jest policjant i każdy gorliwiec, nie myśl za wojskowych, nie bądź służalcem, serwilistą, stosuj szeptaną propagandę. – Polska przeżyła w pierwszych dniach stanu woj. oszołomienie, niemoc, bezsilność i zdumienie wobec zastosowanej przez rząd przewrotności, brutalności i kłamstw gadzinówek. # Gł.Am. – Bonn zaprzecza, jakoby Jaruzelski chciał deportować przywódców “S”. Oznajmił on tylko, że nie zabroni przywódcom opuścić kraju, jeżeli znajdzie się taki kraj, których przyjmie. – Członek Biura Pol. Stanisław Opałko wezwał do oczyszczenia partii z elementów biernych i skorumpowanych. – Korespondent PR i TV w Bukareszcie T. Wojciechowski przedostał się na Zachód, do Wiednia i poprosił o azyl polityczny. Wyraził on współczucie kolegom w kraju, którzy muszą podpisywać deklaracje lojalności – Hasło pisane na murach: Nie Nie chcemy wrony, chcemy orła. # Hasła z publicystyki rozgłośni zachodnich:

[293] Można ogłupić wszystkich przez pewien czas i niektórych ludzi przez cały czas, ale nie można ogłupić wszystkich ludzi przez cały czas. Cycero: wolę najbardziej niesprawiedliwy pokój, niż najbardziej słuszną wojnę. Lincoln: demokracja to rządy ludzi, przez ludzi i dla ludzi. Hugo: żadna armia nie wytrzyma siły idei, której czas nadszedł, tajne głosowanie jest silniejsze niż kule. Dyktatura i totalitaryzm nie przejdą. “S” była, jest i będzie. # # #